Bel ve bacak ağrısı, uyuşma, karıncalanma ya da yürüme mesafesinde azalma gibi şikâyetler yaşayan birçok hastada, tek bir neden değil, birden fazla omurga sorunu aynı anda rol oynayabilir. Özellikle lomber dar kanal (spinal stenoz) ve bel fıtığının birlikte görülmesi oldukça yaygındır. Bu iki durum bir araya geldiğinde, sinir kökleri hem kanal içindeki darlık hem de dışarı taşmış disk materyali tarafından çift yönlü baskıya uğrar.
Bu karmaşık klinik tabloyu 2008 yılında Xiao ve arkadaşları Çin’de yayımladıkları çalışmalarında detaylı biçimde incelediler. Araştırmada, birden fazla seviyede hem fıtık hem kanal darlığı bulunan hastalar cerrahi olarak tedavi edildi. Bulgulara göre, sadece bir seviyeye yapılan müdahale çoğu vakada yeterli olmazken, tüm daralmış segmentlerin dekomprese edildiği (genişletildiği) hastalarda ağrı ve fonksiyonel sonuçlar çok daha başarılıydı. Özellikle ileri yaşta kemik kalınlaşması (osteofit) ve bağ dokusu sertliği (ligamentum flavum hipertrofisi) olan hastalarda geniş kapsamlı cerrahi rahatlama sağladı.
Dar Kanal ve Fıtık Neden Birlikte Görülür?
Omurga yaşlandıkça, diskler su kaybeder, eklemler kalınlaşır ve omurga kanalının iç çapı daralmaya başlar. Bu süreç, bazen diskin dışa taşması (fıtık) ile aynı anda meydana gelir. Böylece hem merkezi kanalda hem de sinir kökü çıkışında bası oluşur. Bu durum, klasik bel fıtığı ağrısından farklı olarak, yürümeyle artan ve dinlenmeyle azalan bacak ağrısı (nörojenik kladikasyo) ile kendini gösterebilir.
Tanıda manyetik rezonans (MR) görüntüleme en önemli araçtır, ancak tek başına yeterli değildir. Radyolojik darlık her zaman semptomlarla birebir örtüşmeyebilir; bu nedenle nörolojik muayene bulguları, yürüme kapasitesi ve yaşam kalitesi de dikkate alınmalıdır.
Cerrahi Ne Zaman Gündeme Gelir?
Dar kanal ve fıtığın birlikte olduğu durumlarda tedavi planı, hastanın şikâyetlerine ve nörolojik durumuna göre belirlenir. Hafif olgularda ilaç, fizik tedavi ve egzersiz programları ile belirli bir süre takip yapılabilir. Ancak ilerleyici yürüme kısıtlılığı, güçsüzlük veya idrar kontrol sorunları gibi bulgular ortaya çıktığında, cerrahi tedavi kaçınılmaz hale gelir.
Bu noktada dar kanal ameliyatı, sinir köklerinin üzerindeki baskıyı kaldırmak için yapılan en etkili girişimdir. Cerrahi sırasında hem diskin dışa taşan kısmı temizlenir hem de omurga kanalını daraltan kemik ve bağ dokuları dikkatlice uzaklaştırılır. Mikrocerrahi yöntemlerin gelişmesiyle birlikte, bu işlemler artık çok daha küçük kesilerle ve kısa iyileşme süresiyle yapılabilmektedir.
Schoenfeld ve Bono’nun Bulguları: Cerrahi Gerçekten Ne Kadar Etkili?
2011 yılında Schoenfeld ve Bono, Pain Management dergisinde yayımladıkları kapsamlı incelemede, dar kanal ameliyatı sonrası elde edilen klinik sonuçları değerlendirdi. Çalışmada, cerrahi uygulanan hastaların %70-80’inde ağrıda belirgin azalma ve yürüme kapasitesinde anlamlı artış saptandı. Ayrıca cerrahi tedavi geçiren hastaların yaşam kalitesi, konservatif tedaviye devam edenlere göre uzun vadede daha yüksek bulundu.
Ancak araştırmacılar, cerrahi kararının yalnızca radyolojik bulgulara göre değil, klinik tabloya göre verilmesi gerektiğini özellikle vurguladılar. Her dar kanal, ameliyat gerektirmez; hafif olgularda fizik tedavi, egzersiz ve yaşam tarzı değişiklikleriyle başarılı sonuçlar alınabilir.
Kapsamlı Yaklaşım: Kişiye Özel Tedavi Dönemi
Günümüzde dar kanal ve fıtık tedavisinde “tek yöntem herkese uyar” anlayışı yerini kişiselleştirilmiş tedaviye bırakmıştır.
- Genç hastalarda: Minimal invaziv mikrocerrahi tekniklerle sınırlı dekompresyon yapılabilir.
- İleri yaşta veya çok seviyeli darlıklarda: Genişletilmiş cerrahi veya gerektiğinde omurga sabitleme (füzyon) işlemleri uygulanabilir.
- Erken evre olgularda: Fizik tedavi, epidural enjeksiyonlar ve düzenli egzersizlerle semptomlar kontrol altına alınabilir.
Xiao ve arkadaşlarının çalışması, çok seviyeli darlıklarda kapsamlı dekompresyonun en etkili çözüm olduğunu; Schoenfeld ve Bono’nun incelemesi ise cerrahi sonrası hasta memnuniyetinin yüksek olduğunu ortaya koymuştur.
Lomber dar kanal ve bel fıtığı gerçekten bir arada görülebilir ve bu durumda doğru tanı, cerrahi planlama ve hasta seçimi tedavi başarısını belirler.
Gerektiğinde yapılan dar kanal ameliyatı, sinir üzerindeki baskıyı ortadan kaldırarak hem ağrıyı azaltır hem de hastanın günlük yaşamına kısa sürede dönmesini sağlar.
Ancak her hastada ameliyat şart değildir — hafif olgularda sabırlı bir konservatif tedavi süreciyle de başarılı sonuçlar elde edilebilir.
En iyi sonuçlar, radyolojik verilerle klinik bulguların birlikte değerlendirildiği, hasta odaklı bir yaklaşımla mümkündür.
